Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen

• Collectie Online: Goed tegen jicht
• Zeeuws Genootschap: geen koloniale roofkunst in de collectie
• Verdronken dorp Walichrum evenknie van Dorestad
• Interview met Fifi Visser over de documentaire Tijdgravers
• 'Kijk naar beneden, dan zie je meer'
• Algemene Ledenvergadering: 18 november 2020
• Vacatures
• Agenda na 1 november 2020

Collectie Online: Goed tegen jicht

Een van de eerste Zeeuwen die op een vélocipède reed, was Carolus Augustinus Aldeweireldt (1836-1925). Deze smid uit IJzendijke maakte in de jaren ’60 van de negentiende eeuw een eigen exemplaar naar het model dat de Parijse wagenmakers Pierre en Ernest Michaux in 1867 op de Wereldtentoonstelling in Parijs presenteerden. De vélocipède van Michaux kende een enorm succes en werd in heel Europa populair omdat dit rijwiel vele malen eenvoudiger te berijden was dan de oudere loopfietsen. 

Als eerste had de Duitser Michael Kessler in 1760 opschudding veroorzaakt met zijn loopfiets: een stevige balk van ruim twee meter tussen twee bijna even grote wielen, waarop een van veren voorziene zitplaats en een tweetal handvatten. Een soortgelijk vervoermiddel maar dan voor twee personen presenteerden twee Franse uitvinders in 1799. Onder de Parijse jeugd veroorzaakte het een gevaarlijke rage. De fiets kon namelijk alleen rechtdoor, bij elke bocht moest worden afgestapt! Pas in 1817 zou de Duitse baron Von Drais een loopfiets met een om de as draaibaar voorwiel op de markt brengen. 

De eerste vélocipède van Michaux met een groot voorwiel en een wat kleiner achterwiel werd in 1864 gemaakt. Nieuw waren de steun voor de zitplaats op de licht gebogen houten verbinding met het achterwiel en de strook bandijzer om de houten wielen. Veel belangrijker waren echter de massieve trappers aan de as van het voorwiel en het feit dat de stuurstang hiermee in directe verbinding stond. Michauxs prototype werd in de daaropvolgende jaren voortdurend verbeterd. De logge trappers werden aangepast, op het achterwiel kwam een rem. Ook kwam er een constructie waardoor een lantaarn meegevoerd kon worden. 

Al snel begonnen nu overal in Europa wagenmakers, timmerlieden en smeden als Carolus Aldeweireldt dit rijwiel na te maken. In 1868 kon men in Amsterdam aan de Plantage Muidergracht bij de metaalwarenhandel van J.T. Scholte zelf gefabriceerde vélocipèdes kopen. Een jaar later richtte Henricus Burgers in Deventer de eerste Nederlandse fietsenfabriek op, waar 122 exemplaren per jaar gemaakt werden. De fiets bleek niet alleen een nuttig vervoermiddel, maar versterkte door een geregeld gebruik de spieren en verdreef volgens negentiende-eeuwse artsen elke aanleg tot jicht. De populariteit van de vélocipède leidde tot de oprichting van rijscholen waar men aan een leren leiband of ondersteund door hulpkrachten in ongeveer twaalf lessen het fietsen onder de knie kreeg. Een pianist die vrolijke deuntjes speelde om de moed erin te houden en stootkussens om het vallen wat te verzachten, maakten de lessen tot gezellige bijeenkomsten. Aan het begin van de twintigste eeuw zaten zowel mannen als vrouwen in groten getale op de ‘fiets’, de naam die vanaf 1885 steeds vaker voor dit rijwiel gebruikt werd.

De fiets van Aldeweireldt is in de Collectie Online
opgenomen onder inventarisnummer G2911.
Katie Heyning

Zeeuws Genootschap: geen koloniale roofkunst in de collectie

Kunst die uit de voormalige Nederlandse koloniën is geroofd moet ‘onvoorwaardelijk’ worden teruggegeven als het land van herkomst daar om vraagt. Dat adviseert een speciale commissie aan het kabinet. Ligt er in de Zeeuwse musea ook koloniale roofkunst? 

Vrijwel alle koloniale kunst- en gebruiksvoorwerpen die bij het Zeeuws Museum tentoon worden gesteld dan wel in depot liggen, zijn eigendom van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen (KZGW). Sinds de oprichting in 1769 is er verzameld. Zelden ging er iets de deur uit. De volkenkundige collectie bestaat vooral uit voorwerpen uit overzeese gebiedsdelen. In de achttiende eeuw was het in de mode om kunst maar ook gebruiksvoorwerpen uit exotische landen te exposeren. Rariteiten, daar was het Nederlandse publiek dol op. "In totaal bezitten we duizend objecten”, zegt Erik van der Doe, conservator van de etnografische collectie van het Zeeuws Genootschap. Soms werden ze aangekocht, maar dikwijls betrof het schenkingen. De collectie varieert van vier hoofdtooien uit Brits Guyana (waar ooit veel Zeeuwen zich ophielden), kledingstukken van de Noord-Amerikaanse Zwartvoetindianen tot bronzen ‘goudgewichtjes’ uit Ghana. En van een mummie uit Egypte, boeddhabeelden uit India, een muts van een Afrikaans stamhoofd, eenvoudige pijlen en bogen uit Java en Borneo tot aardewerken gebruiksvoorwerpen uit Suriname.
>> lees verder 

Tekst: PZC, 8 oktober 2020, Frank Balkenende
Afbeelding: Maori-mantel 1750-1775, die is meegebracht
door de Britse zeevaarder James Cook. Pieter van Damme
schonk de mantel aan het Zeeuwsch Genootschap. 

Verdronken dorp Walichrum evenknie van Dorestad

Het verdronken dorp Walichrum voor de kust van Domburg was een vooraanstaande nederzetting, die net zo belangrijk was als de middeleeuwse plaats Dorestad. Dat zegt archeologe en conservator Aagje Feldbrugge van het  Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, samensteller van een tentoonstelling over Walichrum. Resten van voorwerpen, afkomstig van de inwoners van het verdronken dorp Walichrum. De tentoonstelling is te zien in het museum Terra Maris in Oostkapelle en heet: Vikingen op Walcheren? Vondsten, verhalen, feiten en fabels. De naam verwijst naar de grote aanval van de Vikingen op Walichrum in het jaar 837, die door de monniken van de abdij Fulda in hun geschriften is beschreven.

Tekst: Omroep Zeeland
Klik hier voor de uitzending van 16 oktober 2020
(het onderwerp begint na 9:15 minuten)

Interview met Fifi Visser over de documentaire Tijdgravers

Filmmaker Fifi Visser dompelde zich onder in de wereld van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen en maakte er een documentaire over. “Tijdens mijn eerste bezoek had ik het gevoel dat ik een parallel universum binnenstapte. Zoevend met een lift naar de spelonken van Middelburg, langs kelders en gangen waar geen daglicht komt. Hier bewegen conservatoren zich rond als schatbewaarders van een tweehonderdduizend objecten tellende historische collectie.  Aanvankelijk liep ik niet warm voor het idee “iets” te doen rond het 250-jarig bestaan van het Genootschap. Te stoffig vond ik. Maar de bevlogenheid van de conservatoren, die er werken op vrijwillige basis, maakte indruk. Hier zit wel degelijk een film in, dacht ik.  Lees verder >>

Interview met Fifi Visser over Tijdgravers in het
Prins Bernard Cultuurfonds Magazine
(Jubileumuitgave , Oktober 2020 , pag.57) 
door Alexander Hiskemuller 
Foto: Mary Remijnse
 

'Kijk naar beneden, dan zie je meer'

Op woensdagmiddag 7 oktober nam een delegatie van het bestuur van het Zeeuws Genootschap deel aan een paleontologie-wandeling door Middelburg. Een van de deelnemers schreef het volgende korte verslag: "Gisteren een magistrale rondleiding gehad van onze conservatoren Freddy van Nieulande en Herman Nijhuis door de straten van Middelburg onder het motto: 'Kijk naar beneden, dan zie je meer'. Onderwerp: fossielen in stoepranden en -tegels, zuilen en natuurstenen raamkozijnen. Je loopt over honderden miljoenen jaren historie: de tijd dat het huidige België in Afrika lag, de continenten nog aan elkaar vast zaten, de zeespiegels stegen en daalden dat het een aard had en de mens nog lang niet was uitgevonden. Het was of we in een compleet andere wereld liepen."
Het Genootschap is momenteel bezig om te onderzoeken of de stadswandeling in Middelburg en daarna mogelijk ook in andere Zeeuwse steden in druk kan worden uitgegeven.

Algemene Ledenvergadering op woensdagmiddag 18 november 2020

De Algemene Ledenvergadering van het Zeeuws Genootschap zal worden gehouden op  woensdagmiddag 18 november 2020 van 14.00-15.00 uur in het auditorium van de Zeeuwse Bibliotheek (ZB| Planbureau en Bibliotheek van Zeeland), Kousteensedijk 7, Middelburg. Er worden maximaal 30 personen toegelaten. Wanneer u aanwezig wilt zijn adviseren wij u om u nu al aan te melden op info@kzgw.nl. De inschrijving stopt op het moment dat de zaal 'vol' is. Mochten de coronamaatregelen zodanig streng worden dat er niet mag worden vergaderd, dan hoort u dat bijtijds. In dat geval komt er weer een 'livestream' via internet. 
De agenda van de Algemene Ledenvergadering ziet er als volgt uit (de onderliggende stukken staan vanaf 1 november online):
1. Opening.
2. Mededelingen en ingekomen stukken.
3. Verslag algemene ledenvergadering van 17 juni 2020
4. Begroting 2021 
5. Benoeming commissie voor vaststelling notulen volgens art. 16 lid 6 van de statuten.
6. Mutaties besturen en commissies 
7. Rondvraag en sluiting 

Vacatures

Er zijn momenteel twee vacatures bij het Zeeuws Genootschap:
1. Secretaris Werkgroep Cultuurhistorie
2. Penningmeester Werkgroep Cultuurhistorie

>> Klik hier voor meer informatie over deze vacatures
 

De agenda na 1 november 2020
(NB: alle activiteiten voor maart t/m oktober werden afgelast. Mogelijk wordt een aantal hiervan later  gepland. We houden u op de hoogte!)

18 november 2020, ZB| Planbureau en Bibliotheek van Zeeland
Algemene Ledenvergadering van 14.00 tot 15.00 uur.

Tot 18 april 2021, museum Terra Maris, Oostkapelle
Expositie 'Vikingen op Walcheren?, vondsten, verhalen, feiten, fictie' 

Tot de zomer van 2021, Museum Veere (stadhuis)
Tentoonstelling Willem V op reis, Stadhuis in Veere.